Rozwój technologii odczuwalny jest niemal we wszystkich branżach – również w branży tłumaczeniowej. W ostatnich miesiącach bardzo często możemy przeczytać i usłyszeć o zmianach, za które odpowiada sztuczna inteligencja. Tłumaczenia maszynowe na przestrzeni lat rozwijały się od tych najprostszych, które przez sieci neuronowe były jedynie wspomagane, po te bardziej zaawansowane, w których człowiek jedynie sprawuje kontrolę nad jakością przygotowanych przekładów. W dalszym ciągu wiedza, doświadczenie i zbiór różnorodnych kompetencji ludzkich sprawiają, że to tłumaczenia przygotowane przez profesjonalnych tłumaczy są najlepsze, a tłumaczenia maszynowe stanowią zaplecze w pracy tłumaczy. Dzięki narzędziom CAT staje się ona łatwiejsza i bardziej wydajna – pozwalają więc one konkurować jakością i ceną. Czym są narzędzia CAT i jak wspierają one pracę tłumaczy?
Czym są narzędzia CAT?
Computer Aided Translator to rozwinięcie skrótu CAT, którym nazywamy programy opierające się o technologię pamięci tłumaczeniowej. Narzędzia CAT są stworzone wyłącznie dla branży tłumaczeniowej, która prężnie się rozwija (o szczegółach dowiesz się z artykułu Jaka jest teraźniejszość i przyszłość rynku tłumaczeń w Polsce?) i wszystko wskazuje na to, że rozwój ten (mimo obaw w związku z rozwojem AI) nie będzie zwalniał tempa. Technologia pamięci tłumaczeniowej, na których bazują programy CAT, pozwalają optymalizować pracę tłumaczy – bazy danych, jakie tworzone są przez tłumaczy przyspieszają wykonywanie kolejnych przekładów, ale i ułatwiają utrzymywanie wysokiej jakości tłumaczeń.
Co to jest pamięć tłumaczeniowa?
Aby dobrze zrozumieć, czym są narzędzia CAT, w pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga pojęcie pamięci tłumaczeniowej. Jest to technologia polegająca na tworzeniu baz danych na podstawie wcześniej przygotowywanych za pomocą narzędzia CAT tłumaczeń. Wszystkie opracowane w nim przekłady przechowywane są w pamięci, z której następnie program CAT czerpie przy wykonywaniu kolejnych przekładów. Wówczas tłumaczowi proponowane są wyrazy, frazy oraz całe zdania z poprzednich przekładów. Tłumacz może je wykorzystać bez zmian lub edytować na potrzeby obecnie przygotowywanego przekładu. Nie oznacza to kopiowania poprzednich tłumaczeń w nowych realizacjach – pamięć tłumaczeniowa to narzędzie wspierające tłumacza podczas wykonywania podobnych tłumaczeń.
Jest to szczególnie przydatne przy wykonywaniu wielu tłumaczeń dla jednego klienta lub dla różnych klientów z tej samej branży. Stosowanie tych samych pojęć, związków frazeologicznych, a nawet zdań jest czymś naturalnym, a często nawet wskazanym. Najlepiej obrazuje to przykład tłumaczeń specjalistycznych – a przede wszystkim instrukcji obsługi. Zarówno w przypadku tłumaczenia takiej instrukcji nowego modelu urządzenia tego samego producenta, jak i instrukcji użytkowania podobnego urządzenia innego producenta, okazuje się, że pewne sformułowania są powtarzalne, a dla zachowania spójności komunikacji producenta z klientem ich powtarzalność jest wręcz wskazana.
Pamięć tłumaczeniowa nie znajduje – co do zasady – zastosowania w przypadku tłumaczeń treści dla branż kreatywnych. Ale i tutaj pewne rozwiązania zastosowane w narzędziach CAT ułatwiają pracę specjalistów, którzy opracowują tłumaczenia marketingowe czy sklepów internetowych – opowiemy o tym później.
Jak działają narzędzia CAT? Pomoc nowych technologii w pracy tłumacza w praktyce
Narzędzia CAT wykorzystywane w pracy tłumacza możemy podzielić na dwie kategorie. Pierwszą z nich stanowią programy, które są nakładkami do MS Word – od dłuższego czasu tracą one jednak na popularności. Zdecydowanie bardziej funkcjonalnymi narzędziami CAT są te, które oferują autorskie edytory tekstu. W zależności od konkretnego oprogramowania, praca w narzędziu CAT będzie wyglądała nieco inaczej, ale najważniejsze funkcjonalności są podobne. Pracując w programie CAT, tłumacz otrzymuje podzielony na fragmenty tekst. Segmenty te tworzą pojedyncze zdania lub ich elementy – najczęściej oddzielone kropkami, wielokropkami, znakami zapytania lub wykrzyknikami. Istnieje też możliwość indywidualnego dostosowania ustawień tak, by po pewnych zwrotach („np.”, „tzw.” i innych) czy datach program CAT nie kończył segmentacji i by dany fragment obejmował dalszą część zdania.
Narzędzie CAT – w większości przypadków – umożliwia pracę na dwóch oknach. W jednym widoczny jest tekst źródłowy, w drugim przygotowywane tłumaczenie. W trakcie pracy tłumacz może za pomocą skrótów klawiszowych lub kilku kliknięć myszki przywołać fragmenty poprzednich tłumaczeń, tzw. jednostki tłumaczeniowe – pamięć tłumaczeniowa wskazywać może pojedyncze słowa, frazy lub całe zdania. Dla ułatwienia zaznaczane są różnice w tłumaczonych treściach, a potrzebne fragmenty, które może wykorzystać w aktualnym zleceniu, można równie łatwo skopiować.
Segmentacja tekstu źródłowego i przywoływanie jednostek tłumaczeniowych to podstawowe funkcje programów CAT. W zależności od dostawcy oprogramowania istnieją różnice w samym interfejsie, jak i innych funkcjach. Programy CAT różnią się przede wszystkim integracją z zewnętrznymi słownikami, możliwością współpracy na jednym pliku przez kilku tłumaczy oraz kompatybilnością z różnymi formatami. Najlepsze programy CAT oferują także takie funkcje, jak tworzenie glosariuszy.
Glosariusze w narzędziach CAT dla tłumaczy
Glosariusze to – w dużym uproszczeniu – słowniki pojęć specjalistycznych. Przygotowywane są one dla poszczególnych branż (np. dla branży medycznej, motoryzacyjnej itd.) i mogą być dwu- lub wielojęzyczne. W dawnych latach funkcjonowały one podobnie, jak słowniki języków obcych. Obecnie występują one przede wszystkim w formie online, a ich tworzenie umożliwiają między innymi programy CAT. Biuro tłumaczeń nierzadko otrzymuje glosariusz od firmy zlecającej tłumaczenie. Jest on wówczas swojego rodzaju zbiorem wytycznych – tłumacz wie, jaka terminologia powinna być wykorzystywana w przygotowywanym tłumaczeniu. Glosariusze tworzą także sami tłumacze – podobnie jak w przypadku jednostek tłumaczeniowych, im bogatszy wolumen specjalistycznej terminologii, tym praca tłumacza jest łatwiejsza. A im więcej tłumaczy tworzy jeden glosariusz, tym zasób słownictwa w nim zaczerpniętego staje się bogatszy. Co ciekawe, glosariusze mogą tworzyć tłumacze pracujący w jednym biurze, a także osoby pracujące w różnych firmach, np. kilkoro freelancerów może współpracować i tworzyć jeden glosariusz (o ile umożliwia to dane oprogramowanie CAT).
Glosariusze w narzędziach CAT dla tłumaczy stanowią wyjaśnienie tego, o czym wspomnieliśmy wcześniej. W jaki sposób program CAT może przydać się w tłumaczeniach dla branż kreatywnych? Chociaż z jednostek tłumaczeniowych proponowanych przez pamięć tłumaczeniową w takich sytuacjach korzysta się sporadycznie, glosariusze mogą stanowić cenną pomoc przy wykonywaniu tłumaczeń literackich, gier czy materiałów reklamowych, jeśli wykorzystywana jest w nich specjalistyczna terminologia.
Z jakich narzędzi CAT tłumacze w swojej pracy korzystają najczęściej?
Polski rynek tłumaczeń korzysta z różnych narzędzi CAT, jednak niepodważalnie prym wiedzie SDL Trados Studio – znany jako Trados. Funkcje zakładania i zarządzania projektami doceniają przede wszystkim duże firmy, w których pracuje wielu tłumaczy. Kompatybilność z plikami XML, HTML i DPT to kolejny atut najczęściej wykorzystywanego w Polsce programu CAT. Obecnie oprócz środowiska SDL Trados Studio użytkownicy do dyspozycji otrzymują aplikację do zarządzania terminologią SDL MultiTerm oraz dostęp do usługi Language Claud, które oferuje zarządzanie terminologią online oraz maszynowe tłumaczenia.
Oprócz Trados tłumacze dysponują OmegaT, MemoQ czy MateCat. OmegaT to oprogramowanie CAT, które doceniamy przede wszystkim za brak płatności – jest ono całkowicie bezpłatne. Równie ważna jest możliwość użytkowania go na różnych systemach (co jest możliwe dzięki językowi Java) oraz kompatybilność z kilkoma pamięciami tłumaczeń i słownikami oraz innymi narzędziami CAT.
MemoQ oprócz standardowych funkcjonalności dla narzędzi CAT, zawiera funkcje, dzięki którym możliwe jest obsługiwanie formatów z innych programów CAT. Z kolei łączenie edytora tekstu z pamięcią tłumaczeniową i bazami terminologicznymi idzie w parze z integracją z silnikami tłumaczenia przedmaszynowego. MateCat to kolejny program CAT – jest to narzędzie online kompatybilne z kilkudziesięcioma formatami plików i również umożliwia tłumaczenie przedmaszynowe. Ponadto możliwy jest tutaj dostęp do jednego pliku dla kilku tłumaczy, którzy mogą pracować na nim jednocześnie. Ciekawym rozwiązaniem jest również możliwość wybierania plików z Google Drive oraz wgrywania plików ZIP.
To nie wszystkie dostępne na polskim rynku narzędzia CAT dla tłumaczy – poszukiwania tego najlepszego warto rozpocząć jednak właśnie od nich. To ważna wskazówka dla firm, naszych obecnych i potencjalnych klientów. Nawet jeśli outsourcing jest jedyną metodą pozyskiwania tłumaczeń, program CAT pozwala porządkować zlecenia i archiwizować je, co często okazuje się kluczowe przy przekazywaniu obowiązków wewnątrz firmy czy zmiany biura, które będzie w przyszłości przygotowywać potrzebne tłumaczenia.
Narzędzie CAT w pracy tłumacza – kolejny powód, dla którego warto współpracować z biurem tłumaczeń
Narzędzia CAT – oraz inne narzędzia w pracy tłumacza – w większości przypadków wiążą się z kosztami. Sami zachęcamy naszych klientów, którzy regularnie zlecają wykonywanie tłumaczeń, by korzystali choćby z darmowego programu CAT, który ułatwia zarządzanie projektami. Biura tłumaczeń specjalizujące się w różnorodnych tłumaczeniach i korzystające z narzędzi CAT budują jednak swoje bazy przez wiele lat, a współpraca kilkudziesięciu (lub więcej) tłumaczy sprawia, że mają one bardzo bogaty wolumen. To kolejny argument, by skorzystać z naszej oferty tłumaczeń angielski i innych języków obcych. Również dzięki oprogramowaniu CAT gwarantujemy naszym klientom najwyższe standardy, które przekładają się na wysoką jakość usług i szybką realizację profesjonalnych tłumaczeń dla wielu specjalistycznych branż. Serdecznie zapraszamy!
Autor wpisu
Advance FM